Әлеуметтік желінің әуеніне төңкерілген қауым, смайликпен сөйлеуді салтқа айналдырғалы қашан? Бүгінде осы бір домалақ бас белгілерсіз әңгімеміздің әрі кірмейтіндей һәм бойымызға нәрі сіңбейтіндей көрінеді. Кісінің қандай көңіл күймен хат жазып отырғаны теңіз­дің арғы бетіндегі адамға да әсер етеді. Әсер еткені былай тұрсын, абыржып та қаласыз. Сол арқылы тіпті сөздің энергиясын сезінесіз. Дөңгеленген дүниеде дидар­­ласудың дәмін келтіретін осынау дөңгелек таңба бол­маса, доптай домалаған сөздің де сәні болмайды-мыс.

Смайликтер-бұл басқалармен бөлісетін эмоциялар мен сезімдерді көбірек көрсету үшін жедел хабар алмасу мен әлеуметтік желілерде кеңінен қолданылатын кескіндер. Олар әдетте WhatsApp, Telegram, Facebook немесе Twitter және басқаларында қолданылады. (сурет №1)

           Менің ойымша, смайликпен сөз сұлу. Пернетақтаға сау­сағы байланған адамның әдепкі әдетіне айналған ақ­парат құралы ақтолқын мә­тіннің тұздығы іспетті.

Зерттеу жұмысының тақырыбының өзектілігі: Адам­зат заманға сай қам-қа­ре­кет қылмаса, ортаға бейім­­делмесе ендігі уа­қыт­­тың бет-әлпеті сізге кү­ліп қарамауы мүмкін. Адамдар жазу мәдениетінің сөз сап­тауының ішкі астарына үңіл­гісі келеді. Ға­ламтордағы қарым-қаты­нас адамның эмоциясын бүрке­ме­легенімен диалог барысында мимикасын жасыру мүмкін емес. Қуыршаққа ұқсас қылықты смайликтің қайдан келгенін адамдар біле бермейді. Ал, оның өз та­­рихы, өз тұспалы бар. Олай болса мен смайликтің адам өміріне қалай келгенін және адамға қалай әсер ететінін зерттеуге кірістім.

Зерттеу жұмысымның мақсаты:  Смайликтер туралы ақпарат жинақтап, оның адамға қалай әсер ететінін анықтау.

Зерттеу жұмысымның міндеттері:

– смайлик туралы жалпы деректер жинау;

– смайликтің түрлері мен қасиеттерін анықтау;

– смайликтің пайдасы туралы жалпы мәлімет жинақтау;

– өз қиялымдағы смайликті жасау арқылы зерттеу жүргізу.

          Смайлик ағылшынның «smile» сөзінен шыққан, «кү­лім­сіреу» деген мағынаға сая­ды. Былайша айтқанда, эмоцияңызды бейнелейтін идеограмма. Бүгінде сөздер жақшалар мен қос нүктелерді ертіп жүрмесе жетімдей көзге көп түсе бермейді әрі қораш көрінетіні тағы бар. Мәселен, мына бір «:-)», «:)» таңбаларды алып қараңызшы. Осы ару­дың беліндей майысқан жақ­шалардың сөзге жан бі­тіретіні қызық. Бұл сіздің қуанышты жүзіңіздің көрінісі. Ал керісінше қайғырсаңыз шаттығыңыз сап басылып, көңіл күйіңізге көлеңке ұя­лағанын білдіріп қоясыз. Шы­найы сөздің смайликпен шырайы кіреді.

         Смайликтердің шежіресін шертсеңіз, дегбірі қашқан деректер толып жатыр. Бірі – кішкентай баланың қылы­ғынан іздесе, ендігісі тағдырын Қытай иероглифтерімен байланыстырады. Мұның бәрі жаңсақ пікір. 1963 жылы америкалық суретші Харви Болл алғаш рет күлімсіреуді екі нүкте мен сары шеңбердегі доға түрінде бейнелейді. Ол мұны State Mutual Life Assurance Cos сақтандыру компаниясының тапсырысы бойынша жасаған. Ондағы компанияның мақсаты – ұжым­ның мәдени қарым-қатынасын жағымды эмоцияларды бейнелейтін арнайы символдармен толықтыру болды. Яки ұжым ішіндегі татулықты нығайтуды көздейді. Содан кейін бұл смайликтер түйреуішке бекітіліп, одан бейджик те жасалады. Аталған компания оларды әрбір қызметкері мен тұтынушысына сыйға тартты. Бұл логотиптің өте сәтті шыққаны соншалық, 10 мыңнан астам төсбелгі мөрленеді. 1970 жылы дәл сол оптимистік ұранға «Күніңіз жақсы өтсін!» деген графикасы қосылды. Келелі іс компанияның даңқын асқақтатып қана қойған жоқ, қыруар қаржы әкелді де. Ал 1971 жылы француз кәсіпкері Франклин Луфрани smile-ды 80-нен астам елде сауда белгісі ретінде тіркеуді ойлады. Тіпті 1968 жылы Парижде кәсібін дөңгелету үшін күлімсіреу символын «мен ойлап тапқам» деп әлемге жар салды. Алайда смайликті компьютер қауымдастығы бірден қабылдамады және мойындағысы келмеді. Осы ретте айта кетейікші, смай­ликтің электронды нұсқасы дербес әзірленген, оның Харви Боллға ешқандай қатысы жоқ деген теория да бар. Бірақ біздіңше смайликтердің әкесі – Харви Болл болып қала береді.

          Алғашқы электронды смайликтер 1970 жылдардың басында PLATO деп аталатын арнайы платформаларда пайда болды. Бірақ оның кескіні мүлде өзгеше еді. Ал қарапайым тұрғындар оны қабылдай алмады. Ақы­ры өнертапқыштар айналып келіп Харви Боллдың үлгісіне бас иді. Сөйтіп, 1979 жылы тұңғыш эмоцияны электронды түрде Кевин Маккензи жіберді. Ол жымиюды былай белгілейді «:-)». Артынан оған Скотт Фахлман жан бітіріп, бізге таныс һәм танымал смайлик жасады. Сол домалақ бас күлкілі белгілер күні бүгінге дейін қолданылып келеді. Міне, қысқаша тарих осылай өрбиді. Айтпақшы, жапондықтар – компьютерлік эмоцияларды өте жиі қолданатын ұлт. Сондықтан оларды айналып өткеніміз әбестік болар. Кейбіреулер жапон смайликтері қазіргіден де жақсы және әдемі деп ойлайды. Оған себеп те жоқ емес. Өзіңіз қараңызшы. Мысалы : (^{^} – ^{^}) – «Қайырлы таң» немесе (^_^) – «Сау болыңыз» деген мағынаны білдіреді екен. Байқайсыз ба, жапондар ауызға емес, көзге көп көңіл бөлген. Тіпті сол арқылы смайликтердің тұтас жиынтығын құраған. Иә, адамның көзіне қарап-ақ, ішкі жан-дүниесінің толқынысын сезуге болады. Кейде бір адамға арзуыңызды, өкпе-назыңызды, қайғы-қуанышыңызды бір ғана смайликпен бейнелеп беруіңізге болады. Ақтарылып сөйлегенше, көңіл күйіңіздің бұрауын тапқан белгіні жолдасаңыз жетіп жатыр, сіздің сағынышыңыз да, тілек-арызыңыз да сонда жатыр. Қазіргі халіңізден де хабардар болады. Оның құпиясы осында. Адамның тілін табуда да таптырмайтын құрал. Қарым-қатынасты жақындататын һәм алыстататын нәзік сезімге ие. Смайликпен сөйлеңізші, айтар ойыңыз ажарлана түссін!

     Смайликтерді зерттеу өте кең мүмкіндіктерді ұсынады. Біз қолданған смайликтер біздің жеке басымыз туралы бірдеңе айтқан кезде, олар бірден байланыс болатын контекстен асып түседі. Осылайша, жарнама, Дэниел Бриллдің шағын экспериментіне сәйкес, күлкілі күлімсіреудің әдеттегі қолданылуы шамадан тыс шулы жүздер, күлкілі күлімсіреуді қолдану-бұл тістер қорғаныс бетін көрсетеді, ал цифустар сияқты кез-келген жануарды шамадан тыс пайдалану басқалармен байланысы бар адамдар туралы көп айтады деген. Бұл ескертулер тек қызығушылық тудырады, өйткені бізде бұл тұжырымдарды қатты деп санау үшін зерттеудің әдіснамалық кемшіліктері тым көп болды. Дегенмен, ол зерттеу саласының өте бай екенін анықтайды, бұл зерттеуге тұрарлық, өйткені белгілі бір нәрсе болса, бұл көңіл-күй кейіпкерлері.

Бет және адам смайликтері

1. Көз жасымен смайлик: қуаныш (сурет №3)

Бұл смайлик қуанышты бейнелейді және бір нәрсенің соншалықты күлкілі болғанын білдіреді, ол жылағанға дейін күлкі мен күлкі тудырады. Бір нәрсе адамның төзгісіз күлкісін тудырғанын түсінуге болады. Мұны әлдеқайда қарқынды күлімсіреуді білдіретін бет эмодзилерімен шатастыруға болмайды. 2014 жылдан 2018 жылға дейін бұл мәтіндік хабар алмасуда ең көп қолданылатын смайликтердің бірі болды және Оксфорд сөздігі оны 2015 жылғы сөз ретінде жіктеді.

2. Ғашық смайлик: ғашық болу. (сурет №4)

Бұл кішкентай смайлик сүйіспеншілікті немесе романтиканы білдіреді, сондықтан ол әдетте сүйіспеншілікті немесе сүйіспеншілікті білдіретін тіркестермен бірге жүреді. Ол сондай-ақ біреудің орнын немесе орнын ұнататынын көрсету үшін пайдаланылуы мүмкін. Екінші жағынан, оның күлімсіреген мысық жүзі және көздің орнына екі жүрегі бар нұсқасы бар.

3. Қатты жылаған бет: қайғы. (сурет №5)

Бұл смайлик белгілі бір жағдайда қатты ауырсынуды немесе қайғы сезімін білдіреді. Мысалы, ” Кешіріңіз!”, “Мен қатты қайғырамын!»

4. Сүйкімді бет: сәлемдесу немесе Алғыс айту. (сурет №6)

Бұл смайлик басқалармен сәлемдесу, қоштасу, ризашылық түріне жатады. Ол сондай-ақ сүйіспеншіліктің немесе сенімнің көрінісі ретінде қолданылады.

5. Ойдың беті: рефлексия. (сурет №7)

Бұл смайлик бір нәрсенің алдында ойлау, ойлау немесе күдіктену режимінде екенін білдіреді. Бұл сондай-ақ бір нәрсеге сенімсіздік білдіруі мүмкін. Мысалы, ” бірдеңе дұрыс болмауы мүмкін бе?”, “Сен не үшін сөйлейсің?”, “Сіз маған шындықты айтып жатқан шығарсыз?»

6. Таңданған тұлға: таңдану. (сурет №8)

Бұл таңдануды немесе таңдануды білдіреді, сонымен қатар сенімсіздікке байланысты болуы мүмкін. “Маған айтқаныңыз керемет!»

7. Ұсынылған тұлға: ирония немесе бұзақылық. (сурет №9)

Бұл тұлға қолданылатын контекстке байланысты әр түрлі ниеттерді білдіреді, сондықтан олирония, салқынқандылық, бұзақылық немесе флирт туралы сөйлесе алады. Сондай-ақ, сіз өзіңізді басқарып отырғандай сезінген кезде осы эмодзиді қолданатындар бар.

8. Нәзік бет-бейнесі: нәзіктік. (сурет №10)

Бұл смайлик нәзіктіктің немесе махаббат сезімінің мәнін көрсетеді. Егер біреу бірдеңе алғысы келсе немесе қажет болса, олар бұл смайликті де пайдалана алады.

9. Бақытты тұлға: Бақыт. (сурет №11)

Бұл смайликтер бақыт, қуаныш, ризашылық немесе ынта сезімін білдіреді. Алынған түсініктемеде ұялған немесе ұялған күлімсіреуді де білдіруге болады. Бұл смайликті ирония ретінде қолданатындар да бар.

10. Жүректері бар күлімсіреген бет: махаббат. (сурет №12)

Бұл смайлик хоббиге немесе романтизмге қатысты, сондықтан ол әдетте әуесқойлар арасында қолданылады.

11. Қайғылы тұлға: қайғы. (сурет №13)

Бұл смайлик әртүрлі эмоцияларға сілтеме жасай алады, сондықтан оны қайғы, қайғы, жалғыздық, депрессия деп түсіндіруге болады. Бұл сондай-ақ бір нәрсеге өкінуді, көңілсіздікті, көңілсіздікті немесе қанағаттанбауды көрсетуі мүмкін. Бұл смайлик тіпті ойлы көзқараспен байланыстыруға болады.

12. Жылайтын тұлға: қайғы. (сурет №14)

Бұл кішкентай бет қайғыны білдіреді, бірақ кішкентай бет смайликтерінен сәл көбірек жылайды. Бұл сондай-ақ белгілі бір нәрсеге тітіркену сезімін білдіруі мүмкін.

13. Тұлға жасаушы: ұят. (сурет №15)

Күлімсіреген смайлик бір нәрсенің ұят екенін білдіреді. Бұл әдетте жүйке, ыңғайсыздық, кінә немесе қорқыныш тудыратын шиеленісті эмоцияларға қатысты.

14. Күлімсіреген бет: жақсы көңіл-күй. (сурет №16)

Бұл кішкентай тұлға жақсы көңіл-күй, жақсы әзіл, жанашырлық немесе ләззат сезімін беру үшін қолданылады. Оны тіпті ирония немесе ирония үшін де қолдануға болады.

Эмодзилер Жапонияда пайда болды және жапон тілінде “絵文字/えもじ эмодзи” деген атпен белгілі. Ең алғашқы эмодзилер ақ-қара түсті болды және оларды 1990 жылдары жапондық Softbank компаниясы енгізген. 1999 жылы Шигетака Курита жапондық NTT DoCoMo ұялы байланыс операторының біріктірілген мобильді интернет қызметі «i-mode» шығару үшін 176 12×12 пиксель эмодзи кескінін әзірледі. Кейінірек 2008 жылы iPhone пайда болды. Жапондық тұтынушылардың сұранысын қанағаттандыру үшін Apple iPhone-ға эмодзи пернетақтасын қосты. iPhone-ның танымал болуымен эмодзилер бүкіл әлемге тарады. (сурет №17)

         Эмодзилер кескіндер немесе белгішелер емес, таңбалар, сондықтан оларды мәтін енгізуді қолдайтын кез келген жерде пайдалануға болады. Оларды Юникод консорциумы реттейді және басқарады және әрбір эмодзи Юникод стандартында «код нүктесі» ретінде ұсынылған, бұл эмодзилерді әртүрлі құрылғылар мен платформаларда әмбебап пайдалануға болатынын қамтамасыз етеді. Әрбір эмодзидің код нүктесі Юникод стандартымен тағайындалғанымен, әрбір эмодзидің сыртқы түрін әр платформаның өзі жасайды, сондықтан келесі суретте көрсетілгендей бірдей эмодзи әртүрлі құрылғыларда немесе платформаларда көрсетілгенде әр түрлі болады: (сурет №18). Эмодзилердің саны үнемі өсіп келеді. Жыл сайын Юникод консорциумы пайдаланушылардан жаңа эмодзилерге ұсыныстар жинайды және қосуға болатын эмодзилерді таңдайды. Жаңа эмодзилер тізімі шыққанда, негізгі платформалар әрбір эмодзидің сыртқы түрін әзірлей бастайды, содан кейін оларды барлығы пайдалану үшін іске қосады. Осы уақытқа дейін эмодзилердің 14.0 нұсқасы іске қосылды және эмодзилердің жалпы саны 3000-нан асты.

         Қазіргі уақытта эмодзилердің танымал болғаны сонша, олар жаңа әмбебап тіл болып табылады, оны бүкіл әлем бойынша Интернет пайдаланушыларының шамамен 90% пайдаланады. Және олардың ықпалы өсуде: 2015 жылы Оксфорд сөздігінің жыл сөзі атанды; Нью-Йорктегі Қазіргі заманғы өнер мұражайы (MoMA) өз коллекциясына Джодзи Курита жасаған 176 түпнұсқа эмодзиді енгізді; жыл сайынғы 17 шілде эмодзи күні болып белгіленді… Эмодзилер адамдардың күнделікті өмірінің ажырамас бөлігіне айналды.

Кешелі бүгін әлеуметтік желілерде қытай қазақтары қазақша смайліктер жасапты деген жаңалықтар шығып жатыр. Смайліктерді жасаған Қытайдың Нань Джин қаласындағы Дұң Нань университетінің 3-курс студенті Нұрсал Сетерханұлы деген азамат екен.(сурет №19) Жақсы басатама бастаған екен алдағы уақытта жалғастырам деп отыр.  Бір қызығы смайліктердің барлығының түсі қызыл екен. Бұл сол елдің жүргізіп отырған саясатына, ішкі жағдайына қатыстыма деген ой туды.

          Бүгінде Facebook, Instagram, Telegram, BКонтакте, WhatsApp болсын, бір-бірімізге деген сезімімізді, қуанған, қолдап, қолпаштаған ойымызды немесе мұңайған, ренжіген, қиналған сәттерімізді, көп сөз жазып жатпай-ақ, саусақ ұшымен басып кеп қалып, бір ғана смайликпен білдіре салатын болғанбыз. Оны бесіктегі бала тұрмақ, еңкейген кәріге дейін меңгеріп алған.

Ал қазір сонау мұхиттың арғы бетінен жеткен смайликтердің түр-түрі бар. Маңдайынан шертіп тұрып пайдаланасыз. Түрлі эмоцияңызды білдіру үшін сары смайликтерді «жұмсап» қойып отыра бересіз. Олар тек шаттанып, күліп қана қоймайды, көзін қысып, бас бармағын көрсетеді. Қуанышыңызға ортақтасып, қолын жайып бата беретіні һәм «әумин» дейтіні де бар. Құшақтасып «көрісетін» стикерлер де тартымды. Қайғылысы, қаталы, айлакері де жоқ емес. Тіпті, ренжиді де. Тілін шығарып сізді мазақтайды да. Біреумен WhatsApp-тан әлдебір шаруаны ақылдасып отырып, жауап жазуға уақытыңыз тығыздау боп тұрса, «окейді» жібере саласыз. Ал дәл сол сәтте ауырып жатсаңыз, басын таңған, аузына градусник тыққан немесе бетперде таққан смайликті де жөнелте қоясыз. Жалпы, жатқан бір әлем.

Айтпақшы, ең көп қолданылатын «көңілді» смайликтер көшбасында тұр. Демек, өміріміздің көлеңкелі жағы бола тұра, көңілді, позитивті болуға ұмтыламыз деген сөз. Дегенмен, коронавирус бас көтеріп, әлемде ең алғаш пандемия жарияланған тұста ең көп қолданылған «мұңайған, жылаған» смайликтер екен.

Қазір бастауыш сынып оқушыларының білімін де осы сары смайликтер бағалайды. Дұрысы, мұғалім баланың күнделігіне, баяғы біз алған «бестік», «төрттіктердің» орнына «жарайсың», «жақсы» немесе «талпын» деген смайликтерін жапсырып береді. Бұл «формативті бағалау» деп аталады. Кіп-кішкентай сүйкімді бейнелерге балақайлар да мәз бола кетеді.

         Ал қазір эмоцияңызды ұялы телефоннан қазақша да білдіре аласыз. Қазақстан дизайнерлері ең алғаш 2016 жылы Наурыз мейрамына арнап ұлттық эмодзилер, яғни смайлик, стикерлер салды.(сурет №20)  Қазақтын атасы мен әжесін, киіз үй, астаудағы ет, бауырсақ, құрақ көрпе мен домбыраны бейнелейтін эмодзилер «Rocket Firm» студиясының Facebook парақшасында жарияланды.

Сол жылдың күзіне қарай Қазақстан тұрғындары үшін «Қазақ эмоджилері» пайда болды. Оларды жасаумен 6 елдің көпұлтты командасы айналысқан. Тегін жиынтықта 21 стикер бар және оны AppStore арқылы жүктеп алуға болады. Жай ғана смайликтердің өзі де күнделікті өмірімізді нұрландыруға қызмет ете берсін деп тілейік. О бастағы миссиясы да сол болатын.

Ормскирктегі Эдж Хилл университетінің қызметкері Линда Кэй бастаған британдық зерттеушілер тобы Интернетте қарым-қатынас жасау кезінде адамдар қолданатын бірқатар «көмекші» коммуникация құралдары оларды пайдаланатын адамдардың мінез-құлық ерекшеліктері туралы көп нәрсені айта алады деген қорытындыға келді. Осыған байланысты сарапшылар психологтар мен әлеуметтанушыларды эмотикондарды зерттеу олардың жұмысы үшін ашатын мүмкіндіктерді бағаламауға шақырады.

Ғалымдар бұрын жүргізілген бірқатар зерттеулерге сілтеме жасайды. Атап айтқанда, жақында Интернеттегі эмотикондарды және «нақты әлемде» ым-ишараны қолдану адам миының шамамен бірдей аймақтарын қамтитыны белгілі болды. Бұл хабарларға ілеспе эмотикондарды зерттеу адам туралы ым-ишара сияқты көп нәрсені аша алатынын білдіреді.

         Сарапшылар, сонымен қатар, көптеген адамдар смайликтерді өз хабарламаларын нақтылау және хабарламаның дұрыс түсінілгеніне көз жеткізу үшін пайдаланатынын атап өтеді. Бұл функция бойынша мұндай бейнелерді пайдалануды тағы да ым-ишарамен, тіпті интонацияны таңдаумен салыстыруға болатынын көрсетеді.

          Ғалымдар эмодзилерді үйренудің басқа да бағаланбаған артықшылықтары бар дейді. Атап айтқанда, ауызша әңгімелер сирек жазылады, әсіресе қатысушылардың ешқайсысы мұндай мақсатты көздемесе. Корреспонденция, керісінше, көбінесе сақталады және оларды адамның психологиялық портретін салу үшін пайдалану оңайырақ. Сонымен қатар, соңғы статистикаға сүйенсек, бүгінде он интернет пайдаланушының тоғызы смайликтерді пайдаланады.

Егер сіз хат алмасу кезінде қайғылы смайликтерді қолдансаңыз, әңгімелесушілер сізді жағымсыз адам ретінде қабылдауы ықтимал, деп тапты Оттава университетінің ғалымдары. Бұл эмотикондарды қандай контексте пайдаланатыныңыз маңызды емес.

         Психология профессоры Изабель Буте смайликтер хабарламалар авторының эмоционалдық жағдайын бағалауға қалай әсер ететінін анықтауды шешті. Оның экспериментіне 38 ерікті студент қатысты, оларға әртүрлі мазмұндағы хабарламалар (қайғылы, бейтарап, агрессивті) және әртүрлі смайликтер көрсетілді. Қатысушылардан әрбір хабарламаны жіберушінің эмоционалдық күйі және қаншалықты жағымды болғаны бойынша бағалау сұралды. Егер адам хабарламада жақсы нәрсе айтса да, мұңды немесе түсініксіз эмотикондарды пайдаланса да, әңгімелесуші өз жағдайын теріс деп бағалап, эмоционалды түрде салқын болатыны белгілі болды. Бұл керісінше жұмыс істейді: оң эмотикондар сізді жағымсыз немесе қайғылы хабарды қабылдаудан құтқармайды.

Психологтар сондай-ақ адамдардың көпшілігінде мәтіндік хабарламалардағы ирония мен сарказмды қабылдауда қиындықтар бар екенін, әсіресе оларда смайликтер қолданылғанын анықтады.

          «Нақты өмірде адамдар әлеуметтік қақтығыстарды болдырмау үшін жиі бет-әлпетімен білдіретін эмоцияларын басқаруға тырысады. Сонымен қатар, адамдар адамдар арасындағы қарым-қатынасқа қандай күшті әсер ететінін ойламай, көңіл көтеру үшін тыныштықпен эмотикондарды пайдаланады. Көптеген смайликтер бар, олардың көпшілігінің мағынасын біз жай ғана білмейміз, бірақ біз оларды қолданамыз. Адамдар оларды қате түсінуі мүмкін.

Бұл зерттеу ғалымдарды бет әлпетін оқуға болатын жаңа эмотикондарды жасауға итермеледі. Олар, психологтар айтқандай, технология мен мемдерді «аз білмейтін» егде жастағы адамдар үшін пайдалы болуы мүмкін.

Жақында қызықты зерттеу жүргізілді. Эмодзи суреті 60 санатқа бөлініп, әртүрлі елдердің адамдары қандай белгілермен бөліскенді ұнататынын анықтады. Көбінесе адамдар жүздер бейнеленген қуанышты эмодзилерді жібереді екен. Бұл күлімсіреу, қатты күлу, көз қысу және сүйісу бар эмодзилер. Адамдарды бір-біріне мұңды жүздерді де жібереді – көңілсіз және ашулы жүздерді, бірақ көп кеөдеспейді екен. Сонымен қатар, қол қимылдары, жүректер және әртүрлі романтикалық суреттерді жиі бір біріне жібереді екен.

Смайликтердің миымызға қалай әсер етеді?

         Біздің миымыз смайликтерді нағыз күлкі ретінде қабылдайды екен. Осылайша, қарым-қатынас жанды және қызықты болады. Смайликтермен хабарламаларды оқи отырып, біз қуанышты, толқуды немесе қайғыны сезінеміз. Сіз кенеттен «бір» деп жазған кездегі сезіміңізді есіңізде сақтаңыз. Сонымен қатар, эмодзи адамның дауысы мен сөйлеу тәсілі сияқты әсер етуі мүмкін… Қарым-қатынас кезінде адамдар бір-бірінің мінез-құлқын көшіріп алады, көбінесе оны байқамай қалады. Жалпы қайталау адамдар арасындағы қарым-қатынасты құрудың құрамдас бөлігі болып табылады. Интернеттің пайда болуы біздің сұхбаттасымызды жиі көрмеуімізге және оның қазіргі уақытта қандай эмоцияларды бастан кешіріп жатқанын білмеуімізге әкелді. Бірақ бұл эмодзи пайда болғанға дейін болды.

         Зерттеу нәтижелеріне сәйкес, біздің бір-бірімізге жіберетін күлкі, біздің миымыз шынайы күлкі ретінде қабылдайды. Біздің көңіл-күйіміз өзгереді және біз сол немесе басқа стикер көрсететін эмоцияларды сезіне бастаймыз.

Әйтсе де, қызық бұл емес, миымыздың бұл қасиеті он жылда ғана дамыды – әлеуметтік желілер өмірімізге мықтап енгеннен бері. Яғни, мидың бұл қасиеті туа біткен емес, жүре пайда болған.

Смайликтер сөйлеу мәнеріне әсер етуі

         Смайликтерді ми вербалды емес қарым-қатынас тәсілі ретінде қабылдайды. Яғни, біз үшін эмодзилер сөз емес, әңгімелесушіге хабарламаның мағынасын жеткізуде өте маңызды рөл атқаратын визуалды эмоциялар. Зерттеулер көрсеткендей, егер екі адамға қарым-қатынас кезінде ым-ишараны қолдануға тыйым салынса, олардың сөйлеуі азаяды. Смайликтер телефонмен сөйлескен кездегі дауыс ырғағы немесе жеке қимылдар мен мимика сияқты рөл атқарады. Тіпті эмодзилердің сөйлеуімізге әсер ететіні туралы деректер бар. Instagram сарапшылары пайдаланушылар арасында сленг сөздерді қолдану айтарлықтай азайғанын байқады, өйткені олар енді оларға эмодзилерді ұнатады.

Instagram зерттеуі

         Инстаграм эмодзи тілі әмбебап коммуникация әдісіне айналды. Компания есебіне сәйкес, барлық әлеуметтік желілердегі пікірлердің шамамен 50% бір немесе екі стикермен бірге жүреді.

2015 жылы Оксфорд сөздігі эмодзи белгішесін жыл сөзі ретінде «қуаныштан көз жасы ағып жатқан бет» деп атады. Жалпы, «эмотикондарды» қолдану лингвист ғалымдардың көптен бері зерттеу нысаны болып келеді. Ғылыми диссертациялар эмодзи таңбаларын қолдану ой тұжырымдау қажеттілігінен арылған адамдардың тұтас ұрпақтарының ақымақтығына, жазба тілдің деградациясына әкеліп соқтыра ма деген тақырыпта жазылған.

Қалай болғанда да, эмотикондардың маңыздылығын бағаламау керек: олар біздің өмірімізге байыпты және ұзақ уақыт бойы кірді. Стэнфорд университетінің қызметкері Тайлер Шноебеленнің айтуынша, эмодзи таңбалары әсіресе сөздерді ауыртатын жерлерде жақсы, өйткені олардың түсіндірмесі екі жақты: идеограмма адамның бір нәрсеге немесе біреуге эмоционалдық қатынасын дәлірек көрсете алады. Ресейлік веб-дизайнер Артемий Лебедев өзінің «Нұсқаулығында» атап өткендей, «Жақсы орналастырылған смайлик автордың жоғары көңіл-күйін сөзсіз көрсетеді және қауіпті мәлімдеме болған жағдайда ұрыс-керістің алдын алуға көмектеседі. Өз кезегінде Берлиннің еркін университетінің лингвисті Анатол Стефановиц эмотикондар сөйлем құруда жиі қолданылып, адам миы иллюстрация ретінде емес, тілдік бірлік ретінде қабылданады деп есептейді. Сонымен қатар, Берлиндік лингвист бұл жерде ешқандай қауіп жоқ екеніне сенімді: жазбаша сөйлеуді идеограммалар жиынтығымен ауыстыру мүмкін емес. Жазудың басында әртүрлі мәдениеттер де қолмен салынған белгілерді пайдаланды, бірақ олар адам ойын жеткізуге жеткіліксіз болды. Сондықтан бүгінгі күні эмодзи таңбалары жалпы қабылданған жазбаша коммуникация құралдарына түрлі-түсті қосымша рөлін ғана талап ете алады.

Неліктен мен смайликтерді пайдаланамын? Әрине, әңгімелесушіге  эмоциямды жеткізіп, жазылғанды ​​жұмсарту және оны мейірімді ету немесе керісінше – байсалды және қорқынышты көрсету үшін. Ал смайликтердің пайда болуы мен кең тарауы керемет деп ойлаймын. Ойланып көріңізші, уақытында қойылған бір кішкентай жақша немесе күлген смайлик үлкен отбасылық жанжалды өшіре алады екен.

          Менің ойымша, біздің ультра жылдам әлеміміз үшін уақыт санау күндер мен сағаттар емес, минуттар болған кезде, эмотикондардың пайда болуы эмоцияларыңызды жазбаша түрде білдірудің тамаша мүмкіндігі болып табылады. Тәжірибелерді, сезімдерді, көңіл-күйді ұзақ жеткізетін ұзақ хаттардың уақыты, өкінішке орай, артта қалды. Бірақ көңіл-күй де, сезім де ешқайда кеткен жоқ. Бақытымызға орай, біз өмір сүреміз! Ал түрлі смайликтер біздің көмекшіміз болып қала бермек.

         Сонымен қатар, біздің миымыз смайликтерді эмоциялық түрде қалай бейнеленген болса тура солай қабылдайды екен. Осылайша, қарым-қатынас жанды және қызықты әсер береді. Біз үшін смайликтер сөз емес, әңгімелесушіге хабарламаның мағынасын жеткізуде өте маңызды рөл атқаратын визуалды эмоциялар. Зерттеулер көрсеткендей, егер екі адамға қарым-қатынас кезінде ым-ишараны қолдануға тыйым салынса, олардың сөйлеуі азаяды екен. Зерттеудің әртүрлі әдістерін қолдану осы көтерілген мәселені толық және терең қарастыруға мүмкіндік берді.

         Ендеше, достар, өзіңізге және басқаларға қуаныш сыйлау үшін түрлі смайликтерді пайдаланыңыздар дегім келеді. Бірақ әлі де есіңізде болсын – ешбір белгіше, тіпті ең әмбебап смайлик адамның шынайы эмоциясын алмастыра алмайды!

1. «Егемен Қазақстан» газеті, (22 қыркүйек 2021)

2. “World ‘s’ oldest smiley Emoji ‘found in Turkey” мақаласы (әлемдегі ең көне Смайлик Түркияда табылды) Hürriyet Daily News түрік басылымының сайтында (18 шілде 2017)

3. Әлемдегі ең көне Смайлик XVII ғасырдағы құжаттан табылды. Ru (6 ақпан 2017).

4. Ашылу: смайлик 1896 жылы Екатеринбургте ойлап табылды (орыс.) ?. Мәдениет (1 тамыз 2022). Қолжеткізілген күні: 2 тамыз 2022.

5. Honan, William H. H. R. Ball, 79, Ad Executive Credited With happy Face. The New York Times (14 сәуір 2001). Қолжеткізілген күні: 1 қазан 2012 жылдың 5 қыркүйегінде мұрағатталған.

6. Adams, Cecil Who invented the smiley face?.Тікелейдоп (23 сәуір 1993). Қолжеткізілген күні: 2 желтоқсан 2012 жылдың 5 қыркүйегінде мұрағатталған.

7. “Wal-Mart смайликтерді сақтау үшін күресуде: бөлшек сауда алыбы бұл символ оның бағаны төмендету саясатын білдіреді дейді, бірақ лондондық фирма бірнеше жыл бұрын құқықтарға ие болды деп мәлімдейді”. Ақша CNN. (2006 жылғы 5 шілде)

8. “Бірнеше фирмалар күлімсіреу батырмасын жасаушылар деп мәлімдейді”. Нашуа Телеграфы. 1971 жылғы 9 қыркүйек. https://newspaperarchive.com/other-articles-clipping-sep-09-1971-3502894 /

9. “Смайлик” -Merriam-Webster онлайн сөздігі”. merriam-webster.com 2021 жылдың 16 маусымында алынды.

10. “Онлайн этимологиялық сөздік”. Etymonline.com Тексерілді 2022-01-09.

11. “Кларендон Пресс” Баспасы. (1989).Смайлик. Оксфорд ағылшын сөздігі (XV том, 790 бет).

1. 12. HALYQLINE.KZ Алматы  қаласы (22 наурыз 2022)